Poniżej fragmenty raportu NIK z kontroli Polskiego Ładu oraz tarcz antyinflacyjnych. Wygląda to beznadziejnie i  w związku z tym należy zadać pytania,  kto poniósł lub kto poniesie konsekwencje za te nieprawidłowości? Interesujące jest także to, czy są osoby nadal na eksponowanych stanowiskach w MF, które w tym brały udział...

Poniżej Ustawa z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw wprowadziła chaos w systemie podatkowym oraz niepokój wśród podatników. Minister Finansów skonkretyzował w projekcie tej ustawy rozwiązania służące realizacji podatkowych celów ogłoszonego w maju 2021 r. programu Polski Ład, który miał za zadanie zmniejszyć nierówności społeczne i stworzyć lepsze warunki do życia dla wszystkich obywateli. Wprowadzone zmiany w największym stopniu dotyczyły podatników podatku dochodowego od osób fizycznych. Rozwiązania objęły wszystkich podatników rozliczających się według skali podatkowej (ponad 25 min osób), tj. pracowników, emerytów, zleceniobiorców, przedsiębiorców, a także przedsiębiorców, którzy rozliczali się z wykorzystaniem podatku liniowego lub zryczałtowanego podatku dochodowego. Już pierwsze tygodnie obowiązywania nowych przepisów przyniosły trudności związane z obliczaniem zaliczek na podatek dochodowy. Przepisy zostały wprowadzone w pośpiechu, a podatnicy nie mieli pewności w kwestii wysokości należności podatkowych14. Bardzo szybko okazało się, że konieczne są kompleksowe prace nad zmianą nowych regulacji. Zostały one zainicjowane na początku 2022 r. Projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw został 22 kwietnia przyjęty przez Radę Ministrów, a 9 czerwca 2022 r. uchwalony przez Sejm RP. W wyniku tego, w trakcie roku podatkowego, obniżona została z 17 % do 12 % stawka podatku obowiązująca w pierwszym przedziale skali podatkowej oraz uchylone zostały po półrocznym okresie stosowania przepisy regulujące ulgę dla klasy średniej. Celem kontroli było sprawdzenie, czy zmiany systemowe były przygotowane rzetelnie (poprzedzone analizami, a pracownicy administracji skarbowej byli w ich zakresie przeszkoleni) oraz z uwzględnieniem zasad procesu legislacyjnego.

Najwyższa Izba Kontroli negatywnie ocenia sposób wdrażania zmian podatkowych w ramach „Polskiego Ładu". Wybrane zmiany systemowe wprowadzono nierzetelnie oraz nieskutecznie. Podatnikom i płatnikom nie zapewniono odpowiedniego czasu na przygotowanie się do stosowania nowych przepisów, będących skutkiem istotnych i obszernych zmian w systemie podatkowym. Zmiany podatkowe w ramach tarcz antyinflacyjnych wprowadzano rzetelnie oraz skutecznie, niemniej część obowiązujących w 2022 r. stawek VAT była niższa od poziomu dopuszczonego dyrektywą Rady 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej.
Najwyższa Izba Kontroli negatywnie ocenia przygotowanie przez Ministra Finansów projektu ustawy Polski Ład. Zaprojektowane, a następnie uchwalone przepisy wymagały natychmiastowych, szerokich działań naprawczych, gdyż ich wykorzystanie w przyjętym kształcie nie pozwoliło na przeprowadzenie założonych zmian systemowych.
Projekt ustawy Polski Ład przewidujący gruntowną reformę podatkową został przygotowany nierzetelnie. Nie analizowano, czy i jak utrzymanie w niezmienionej postaci niektórych zasad obliczania i poboru zaliczek wpłynie na ich wysokość. Dotyczyło to zasad składania oświadczeń PIT-2, zasady uwzględniania kwoty zmniejszającej podatek tylko przez jednego płatnika i braku możliwości stosowania kwoty zmniejszającej podatek przez niektórych płatników. Nie analizowano także, jak po wejściu w życie proponowanych zmian będzie kształtowała się w ciągu roku podatkowego i po jego zakończeniu sytuacja grupy pracowników: otrzymujących wynagrodzenie nie w pełni oskładkowane, korzystających z tzw. autorskich kosztów uzyskania przychodów, świadczących pracę w kilku zakładach pracy lub podatników, którzy uzyskiwali przychód z różnych źródeł.

Najwyższa Izba Kontroli negatywnie ocenia przygotowanie przez Ministra Finansów projektu ustawy Polski Ład z uwagi na zawarcie w nim szeregu regulacji mających wadliwą konstrukcję. Nie prowadziły one tym samym do osiągnięcia założonych celów (były nieskuteczne). Dwie z nich, abolicję podatkową i ukrytą dywidendę, uchylono zanim weszły w życie lub możliwe było ich zastosowanie. Trzecią, obejmującą ulgę na zabytki w zakresie zakupu zabytku nieruchomego, uchylono po roku obowiązywania. Zaś czwarta, odnosząca się do minimalnego podatku dochodowego, uległa znaczącym modyfikacjom. Ponadto przyjęte w projekcie ustawy Polski Ład vacatio legis w zakresie obowiązku prowadzenia ksiąg podatkowych przy użyciu programów komputerowych i przesyłania ich w formie ustrukturyzowanej do urzędu skarbowego zostało określone nierzetelnie. Termin wejścia wżycie przepisów był od samego początku nierealny do osiągnięcia ze względu na niewystarczające zaawansowanie prac przygotowawczych w Ministerstwie Finansów.
Nierzetelne było zaproponowanie terminu wejścia w życie ustawy Polski Ład na 1 stycznia 2022 r. Zmiany podatkowe zawarte w tej ustawie były skomplikowane i wyjątkowo obszerne. Objęły wiele obszarów różnych ustaw podatkowych, zwłaszcza ustaw o podatkach dochodowych. Projekt przewidywał nowelizację 22 ustaw i liczył wraz z uzasadnieniem ponad 500 stron. Ustawa Polski Ład weszła w życie po 38 dniach od jej ogłoszenia, jednakże biorąc pod uwagę skomplikowanie i rozległość wprowadzonych przez nią zmian, powinna posiadać dłuższe vacatio legis. Z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wynika, że pewność prawa i związana z nią zasada bezpieczeństwa prawnego ma szczególne znaczenie w prawie regulującym daniny publiczne. Nakaz zachowania odpowiedniego vacatio legis stanowi jedną z norm składających się na treść konstytucyjnej zasady demokratycznego państwa prawnego i wynika wprost z zasady zaufania do państwa.

Szef Krajowej Administracji Skarbowej nie podjął rzetelnych i skutecznych działań w celu przygotowania pracowników administracji skarbowej do wdrożenia zmian podatkowych wynikających z reformy systemu podatkowego, wprowadzonej ustawą Polski Ład. W 2021 r. proces szkolenia kadr administracji skarbowej na poziomie centralnym, jak i regionalnym realizowany był w niewielkim zakresie.
Ustawa Polski Ład została wprowadzona w pośpiechu i wywołała chaos w systemie podatkowym. Część osób, w pierwszych dniach obowiązywania nowych przepisów, wbrew rozpowszechnianym przez Ministra Finansów komunikatom telewizyjnym i radiowym, że powinny na reformie systemu podatkowego zyskać (lub nie stracić), otrzymało wypłatę niezmienionego brutto wynagrodzenia w niższej kwocie niż w poprzednim miesiącu. Minister Finansów bardzo szybko uznał, że konieczne są kompleksowe prace nad zmianą regulacji wprowadzonych ustawą Polski Ład.
Dyrektorzy kontrolowanych izb administracji skarbowej systematycznie monitorowali prawidłowość oraz efekty dokonywania przez jednostki podległe wprowadzonych ustawą Polski Ład nowych instytucji - nabycia sprawdzającego oraz tymczasowego zajęcia ruchomości. Na bieżąco monitorowali liczbę oraz kwotę zwracanych nadpłat PIT, a także ustalali przyczyny dokonywania zwrotów z opóźnieniem.

Przygotowany przez Ministra Finansów projekt ustawy Polski Ład, mimo że przewidywał gruntowną reformę podatku dochodowego od osób fizycznych, to został sporządzony w oparciu o wyniki analiz nieadekwatnych do założonych celów. W trakcie prac nad nim nie analizowano, czy i jak utrzymanie w niezmienionej zasadniczo postaci niektórych zasad obliczania zaliczek wpłynie na ich wysokość w 2022 r. Dotyczyło to:
zasad składania oświadczenia PIT-2,
- zasady uwzględniania 1/12 kwoty zmniejszającej podatek przy obliczaniu i poborze zaliczek na podatek tylko przez jednego płatnika,
- braku możliwości uwzględniania 1/12 kwoty zmniejszającej podatek przy obliczaniu i poborze zaliczek na podatek przez niektórych płatników, zwłaszcza tych, którzy wypłacali świadczenia z tytułu umowy zlecenia w ramach działalności wykonywanej osobiście.
W analizach pominięto, jak po zmianach będzie kształtowała się w ciągu roku podatkowego i po jego zakończeniu sytuacja grupy pracowników: otrzymujących wynagrodzenie nie w pełni oskładkowane albo korzystających ztzw. autorskich kosztów uzyskania przychodów, pracowników świadczących pracę w kilku zakładach pracy i podatników, którzy uzyskiwali przychód z różnych źródeł (np. stosunku pracy i emerytury, emerytury i umowy zlecenia, stosunku pracy i umowy zlecenia).
W Ministerstwie Finansów w trakcie prac nad projektem ustawy Polski Ład analizowano, dla jak wielu podatników projektowana reforma w ujęciu rocznym miała przynieść zysk albo stratę, albo pozostać neutralna, co udokumentowano raportami z symulacji. W raportach przedstawiono również, o ile ze względu na rozwiązania proponowane na 2022 r. w stosunku do 2021 r. miały się różnić obciążenia podatkowo-składkowe i dochód w przeliczeniu na miesiąc (po podzieleniu zysku albo straty z reformy w skali roku na 12 miesięcy) w przypadku pracownika o modelowej charakterystyce, a także osób uzyskujących przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej albo z emerytury czy renty.

W trakcie procesu opiniowania nie wystąpiono z wnioskiem do Prezesa Rządowego Centrum Legislacji o skierowanie projektu ustawy do zaopiniowania przez Radę Legislacyjną. Projekt ustawy Polski Ład był projektem aktu normatywnego o szczególnie istotnych skutkach prawnych, społecznych lub gospodarczych. Rada Legislacyjna jest organem opiniodawczo-doradczym Rady Ministrów i Prezesa Rady Ministrów w sprawach dotyczących systemu prawa, w której skład powołuje się osoby wyróżniające się wiedzą prawniczą i dorobkiem praktyki prawniczej. Poprzez takie działanie Ministerstwo Finansów pozbawiło się korzyści płynących z możliwości przeanalizowania opinii ważnego organu opiniodawczo-doradczego, a tym samym okazji do poprawienia proponowanych rozwiązań, co w konsekwencji mogłoby przyczynić się do przygotowania lepszych przepisów prawa.

Biorąc pod uwagę skomplikowanie i rozległość zmian, zaproponowanie przez Ministra Finansów terminu wejścia w życie ustawy Polski Ład na 1 stycznia 2022 r. było nierzetelne. Ustawa ta powinna posiadać dłuższe vacatio legis, które bez wątpienia umożliwiłoby nie tylko podatnikom i płatnikom, ale również służbom skarbowym, właściwe przygotowanie się do stosowania nowych przepisów od dnia wejścia ich w życie. Z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wynika, że pewność prawa i związana z nią zasada bezpieczeństwa prawnego ma szczególne znaczenie w prawie regulującym daniny publiczne, do którego należy prawo podatkowe. Nakaz zachowania odpowiedniego vacatio legis stanowi jedną z norm składających się na treść konstytucyjnej zasady demokratycznego państwa prawnego i wynika wprost z zasady zaufania do państwa. 

Niecelowe było przeprowadzenie reformy klina podatkowego z wykorzystaniem ulgi dla klasy średniej. W przypadku pracowników osiągających przychód w określonym przedziale założono zneutralizowanie zwiększenia obciążeń podatkowo-składkowych, wynikłego ze zniesienia odliczenia składki zdrowotnej od PIT, pomimo zwiększenia kwoty wolnej do 30 000 zł i kwoty pierwszego progu skali podatkowej do 120 000 zł. Ulga nie zapewniała jednak pożądanego przez Ministerstwo Finansów efektu w każdym możliwym przypadku. Ulga doprowadziła do skomplikowania systemu PIT. Przepisy o uldze dla klasy średniej uchylono zaledwie po pół roku ich obowiązywania. 

Uczestnicy konsultacji publicznych, którzy zgłosili uwagi w odniesieniu do ulgi dla klasy średniej, w większości przypadków wypowiedzieli się negatywnie na jej temat. Podnoszono, że preferencja ta komplikowała miesięczne i roczne rozliczenie PIT i miała ograniczony zakres podmiotowy, przez co prowadziła do niezrozumiałego dla podatników różnicowania ich w razie osiągania przychodu w takiej samej wysokości. 

W Ministerstwie Finansów nie przeprowadzono analizy art. 32 ust. 3 UPIT w kontekście zmian proponowanych w projekcie ustawy Polski Ład. Analizy takie były natomiast konieczne, gdyż zaproponowano niemal dziesięciokrotne podwyższenie 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, a podatnicy byli tylko uprawnieni, a nie obowiązani, do złożenia oświadczenia PIT-2. 

Przedłożenie przez Ministra Finansów Radzie Ministrów przepisów dotyczących ukrytej dywidendy, w ramach projektu ustawy Polski Ład, było działaniem niecelowym. Wskazane zmiany przepisów nie doprowadziły do osiągnięcia założonego celu, tj. uszczelnienia systemu podatku dochodowego, z uwagi na wadliwość tych przepisów. Ministerstwo Finansów było projektodawcą przepisów zarówno wprowadzających do polskiego porządku prawnego przepisy dotyczące ukrytej dywidendy, jak i je uchylających. Przepisy dotyczące ukrytej dywidendy zostały wprowadzone ustawą z dnia 29 października 2021 r. i miały wejść w życie 1 stycznia 2023 r., jednakże zanim to nastąpiło zostały one uchylone na mocy ustawy z dnia 7 października 2022 r. W uzasadnieniu projektu ustawy samo Ministerstwo Finansów jednoznacznie wskazało na wadliwość tych przepisów, która była na tyle istotna, iż zdecydowano się na ich usunięcie z polskiego porządku prawnego. 

Przedłożenie przez Ministra Finansów Radzie Ministrów przepisów dotyczących minimalnego podatku dochodowego w zaproponowanej konstrukcji, w ramach projektu ustawy Polski Ład oraz autopoprawki, było działaniem niecelowym. Zaproponowane środki nie były odpowiednie do osiągnięcia założonych celów. Przepisy w tym zakresie weszły w życie 1 stycznia 2022 r. Ustawa z dnia 7 października 2022 r. znacznie znowelizowała przepisy dotyczące minimalnego podatku dochodowego oraz zwolniła podatników z obowiązku jego zapłaty za okres od 1 stycznia 2022 r. do 31 grudnia 2023 r. W uzasadnieniu projektu ustawy samo Ministerstwo Finansów jednoznacznie wskazało na wadliwość tych przepisów, która była na tyle istotna, iż ich znacząca modyfikacja stała się koniecznością.

Przedłożenie przez Ministra Finansów Radzie Ministrów przepisów dotyczących przejściowego podatku dochodowego od niektórych dochodów osób fizycznych, osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych (tzw. abolicji podatkowej), w ramach projektu ustawy Polski Ład, było działaniem niecelowym. Konstrukcja tych przepisów rodziła niepewność odnośnie zgodności ich z Konstytucją RP.

Przedłożenie Radzie Ministrów projektu ustawy Polski Ład zawierającego przepisy dotyczące ulgi na zabytki w zakresie zakupu zabytku nieruchomego było działaniem niecelowym, ze względu na zastosowaną konstrukcję przepisów. Ministerstwo Finansów było projektodawcą regulacji zarówno wprowadzających 1 stycznia 2022 r. do polskiego porządku prawnego przepisy dotyczące ulgi na zabytki, jak i je częściowo uchylających. Możliwość odliczania wydatków na zakup zabytku nieruchomego od 1 stycznia 2023 r. uchyliła ustawa z dnia 9 czerwca 2022 r. W uzasadnieniu projektu ustawy samo Ministerstwo Finansów jednoznacznie wskazało na wadliwość tych przepisów, która była na tyle istotna, iż zdecydowano się na ich usunięcie z polskiego porządku prawnego. 
Minister Finansów w przedłożonym Radzie Ministrów projekcie ustawy Polski Ład nierzetelnie określił termin (od 1 stycznia 2023 r.), od którego na podatników miano nałożyć obowiązek prowadzenia ksiąg podatkowych przy użyciu programów komputerowych i przesyłania ich w formie ustrukturyzowanej do urzędu skarbowego. Powyższy termin był od samego początku nierealny do osiągnięcia ze względu na niewystarczające zaawansowanie prac przygotowawczych w Ministerstwie Finansów, które trwały do połowy lipca 2023 r. Minister Finansów decyzję o uruchomieniu projektu pt. Centrum Transparentności (JPK_PD) podpisał ponad miesiąc od opublikowania ustawy, która po raz drugi odroczyła wejście w życie przedmiotowego obowiązku.

W 2021 r. proces szkolenia kadr administracji skarbowej w celu przygotowania pracowników tej administracji do wdrożenia zmian podatkowych wynikających z reformy systemu podatkowego wprowadzonej ustawą Polski Ład realizowany był w niedostatecznym zakresie. W planie szkoleń centralnych kadr KAS na 2021 r. nie zostały przewidziane szkolenia dotyczące Polskiego Ładu. Szef KAS w 2021 r. nie przekazał do jednostek podległych wytycznych lub rekomendacji dotyczących organizacji szkoleń dla pracowników i funkcjonariuszy KAS w związku z reformą. Do końca 2021 r. przeprowadzono organizowane centralnie, w formie webinarów, nieliczne szkolenia doraźne dedykowane pracownikom i funkcjonariuszom KAS, które nie podlegały analizie co do ich skuteczności, oraz w siedmiu izbach administracji skarbowej zorganizowano pojedyncze szkolenia regionalne (łącznie osiem). Przyjęta przez Ministerstwo Finansów organizacja szkoleń w 2021 r. w zakresie Polskiego Ładu nie sprzyjała rzetelnemu i terminowemu przygotowaniu pracowników administracji skarbowej do wdrożenia reformy.
Dopiero w połowie stycznia 2022 r. Zastępca Dyrektora Departamentu Budżetu Majątku i Kadr Krajowej Administracji Skarbowej w Ministerstwie Finansów skierował do izb administracji skarbowej i Krajowej Informacji Skarbowej polecenie przeprowadzenia szkoleń pracowników komórek obsługi bezpośredniej, kontroli podatkowej, czynności sprawdzających i orzeczniczych urzędów skarbowych w zakresie Polskiego Ładu. W związku z tym zaleceniem w styczniu w urzędach skarbowych przeprowadzono szkolenia wewnętrzne mające na celu usystematyzowanie wiedzy pracowników. Również w styczniu 2022 r. Zastępca Dyrektora Departamentu Orzecznictwa Podatkowego w Ministerstwie Finansów skierował do Krajowej Szkoły Skarbowości pismo z wyszczególnieniem propozycji szkoleń dotyczących Polskiego Ładu, które zostały uwzględnione w planie szkoleń centralnych kadr KAS na 2022 r.

W 2021 r. w kontrolowanych izbach administracji skarbowej nie organizowano szkoleń regionalnych dotyczących Polskiego Ładu. W IAS w Poznaniu przyjęto, że nie ma potrzeby organizowania szkoleń przed wejściem w życie ustawy z dnia 29 października 2021 r., skutkiem czego szkolenia, z wyjątkiem otwartych webinariów prowadzonych przez Ministerstwo Finansów, zostały zorganizowane już po wejściu w życie przepisów Polskiego Ładu. Podobnie było w IAS w Katowicach. Zintensyfikowane działania szkoleniowe podjęto od stycznia 2022 r. Po wejściu w życie przepisów ustawy Polski Ład uznano, że mimo przeprowadzonych przez Ministerstwo Finansów webinarów, należy niezwłocznie przeszkolić wszystkich pracowników i funkcjonariuszy, którzy będą zaangażowani w bezpośrednią obsługę podatników. Nie sprzyjało to rzetelnemu i terminowemu przygotowaniu pracowników administracji skarbowej do wdrożenia reformy obejmującej swoim zasięgiem najliczniejszą grupę uczestników systemu podatkowego, tj. podatników i płatników podatku dochodowego od osób fizycznych. 

Szef KAS w 2021 r. nie przekazał do jednostek podległych wytycznych lub rekomendacji dotyczących organizacji szkoleń dla pracowników i funkcjonariuszy KAS w związku z reformą systemu podatkowego. Polecenie przeprowadzenia szkoleń pracowników komórek obsługi bezpośredniej, kontroli podatkowej, czynności sprawdzających i orzeczniczych urzędów skarbowych w zakresie Polskiego Ładu skierował do jednostek podległych Zastępca Dyrektora Departamentu Budżetu Majątku i Kadr Krajowej Administracji Skarbowej w Ministerstwie Finansów dopiero w połowie stycznia 2022 r. W wyniku tych zaleceń naczelnicy urzędów skarbowych przeprowadzili w drugiej połowie stycznia 2022 r. szkolenia wewnętrzne. Większość szkoleń przygotowujących pracowników do wdrożenia przepisów ustawy z dnia 29 października 2021 r. miało miejsce w 2022 r., tj. po wejściu w życie regulacji Polskiego Ładu. Były to głównie szkolenia organizowane przez Ministerstwo Finansów, Krajową Szkołę Skarbowości, jak i szkolenia regionalne organizowane przez dyrektorów izb administracji skarbowej.

 

całość:

https://www.nik.gov.pl/kontrole/P/23/010/